
دنیای امروز به دلیل رشد سریع شهرنشینی و نیاز به زیرساخت های مناسب، ملزم به اجرای طرح های عمرانی است. این طرح ها به دسته ای از عملیات و خدمات گفته می شود که با هدف بهبود کیفیت زندگی اجتماعی و اقتصادی شهروندان اجرا می گردند. طرح های عمرانی نیازمند بررسی تخصصی و کارایی هستند و به چهار مرحله اصلی تقسیم می شوند: برنامه ریزی و تامین اعتبار، طراحی، ساخت و بهره برداری.
تعریف و انواع طرح های عمرانی
برای شروع، به تعریف طرح های عمرانی پرداخته و انواع مختلف آن را مورد بررسی قرار می دهیم. طرح عمرانی به آن دسته از فعالیت ها و خدماتی اطلاق می شود که بر اساس مطالعات توجیهی، فنی، اقتصادی و اجتماعی و با همکاری دستگاه های اجرایی شکل می گیرد. این طرح ها دارای زمان و اعتبارات مشخصی هستند که می تواند به صورت ثابت یا غیر ثابت باشد.
اعتبارات عمرانی ثابت شامل بودجه های مشخص در برنامه های پنج ساله و تفکیک شده در بودجه دولت برای اجرای طرح ها می باشد، در حالی که اعتبارات غیر ثابت به هزینه های اجرایی مرتبط با برنامه های اقتصادی اشاره دارد.
در امور قراردادها باید با انواع مختلف طرح های عمرانی به شرح زیر است:
· طرح عمرانی انتفاعی: این نوع طرح ها به گونه ای طراحی می شوند که پس از بهره برداری، علاوه بر تأمین هزینه های جاری، سود نسبی نیز برای دولت به ارمغان آورند.
· طرح عمرانی غیرانتفاعی: این طرح ها با هدف تسهیل وظایف دولت و بدون هدف درآمدزایی شکل می گیرند. غالبا به وسیله بخش خصوصی یا سازمان های اجرایی عمومی اجرا می شوند.
· طرح مطالعاتی: نوعی از طرح است که برای انجام تحقیق و مطالعه تخصصی بین سازمان مدیریت و برنامه ریزی و سایر نهادها برگزار می شود.

مراحل شکل گیری طرح های عمرانی
روند شکل گیری طرح های عمرانی به چهار مرحله اصلی تقسیم می شود:
۱٫ برنامه ریزی و تامین اعتبار: این مرحله به عهده سازمان مدیریت و برنامه ریزی است که با هدف مشخص کردن نیازها و تامین منابع مالی، برنامه ریزی می کند.
۲٫ طراحی: پس از برنامه ریزی، کارفرما ایده های اولیه را به مشاورین می دهد. این مشاورین طرح های اولیه را بررسی و بعد از تایید، آن ها را به کارفرما ارائه می دهند. در این مرحله، هزینه های اجرایی نیز برآورد می شود.
۳٫ ساخت: در این زنجیره از فعالیت ها، دستگاه اجرایی مسئولیت اصلی را بر عهده دارد. در این مرحله، طراحی ها به عمل درمی آید و پروسه ساخت آغاز می شود؛ در واقع، ۹۰ درصد اعتبارات طرح ها در این مرحله صرف می گردد.
۴٫ بهره برداری: با اتمام مراحل ساخت، دوره بهره برداری آغاز می شود. دستگاه های مسئول موظف به نگهداری و بهره برداری از طرح ها بر اساس قوانین و مقررات مربوطه هستند.
تعریف و انواع مناقصه
در ادامه به بررسی مناقصه و انواع آن خواهیم پرداخت. قبل از این، شناخت طبقه بندی پیمانکاران کمک شایانی به درک مناقصه خواهد کرد.
پیمانکاران به سه گروه کلی تقسیم می شوند:
۱٫ پیمانکاران حقیقی و اشخاص حقوقی که صددرصد سهام آن ها متعلق به ایرانیان باشد.
۲٫ پیمانکارانی که بخشی یا تمامی سهام آن ها به نهادهای دولتی و عمومی مربوط باشد.
۳٫ گروه های مشارکت یا سایر پیمانکارانی که در هیچیک از دو گروه فوق قرار نداشته باشند.
به نقل از کران زاده برای انتخاب پیمانکار در پروژه های عمرانی، سه روش متداول وجود دارد:
· مناقصه محدود: در این نوع مناقصه، کارفرما تنها پیمانکاران خاص را دعوت به شرکت می کند.
· مناقصه آزاد: این نوع مناقصه از طریق آگهی در روزنامه های رسمی به اطلاع همگان رسانده می شود و تمامی پیمانکاران واجد شرایط می توانند در آن شرکت نمایند.
· ترک مناقصه: اگر در صورت عدم دستیابی به حد نصاب در مناقصه های آزاد و محدود، کارفرما به انتخاب مستقیم یک پیمانکار اقدام کند، این حالت ایجاد می شود.
جمع بندی
طرح های عمرانی به عنوان ابزارهای کلیدی توسعه، نه تنها به بهبود زیرساخت ها بلکه به افزایش کیفیت زندگی مردم کمک می کنند. فرآیند اجرای این طرح ها از مراحل برنامه ریزی تا بهره برداری نیازمند برنامه ریزی دقیق و کارآمدی است. در کنار آن، انتخاب پیمانکار مناسب از طریق روش های مختلف مناقصه، تضمین کننده موفقیت طرح های عمرانی خواهد بود. با توجه به اهمیت این موضوع، نیاز به تداوم بررسی و بهبود در روش ها و فرآیندها وجود دارد تا بتوان به بهترین نحو از منابع و اعتبارات موجود بهره برداری کرد.
https://www.home-ir.com/?p=12783